ស្រីលង្កា ដែលជាប្រទេសកោះអាស៊ីខាងត្បូងដែលមានប្រជាជនចំនួន ២៣ លាននាក់ កំពុងប្រឈមមុខនឹង "វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ" ដែលបណ្តាលឱ្យមានការតវ៉ាដ៏ធំ និងជំរុញឱ្យមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលចុះចេញពីតំណែង។ យោងតាមធនាគារពិភពលោក អត្រានៃភាពក្រីក្ររបស់ប្រទេសស្រីលង្ការ ឈរនៅ ១០.៩% ក្នុងឆ្នាំ ២០២១ ហើយវានឹងកើនឡើង ១១.៧​%ក្នុងឆ្នាំ២០២២ នៅខណៈពេលដែលប្រជាជនអាចរកប្រាក់ចំណូលបានតិចជាង $ ៣.២០ ក្នុងមួយថ្ងៃ ដោយសារតែវិបត្តិសេដ្ធកិច្ចដែលកំពុងតែផ្ទុះឡើង។ ជាមួយនឹងការកើនឡើងនៃបំណុលនិងអតិផរណាខ្ពស់វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសស្រីលង្ការគឺអាក្រក់បំផុតចាប់តាំងពីប្រទេសជាតិទទួលបានឯករាជ្យនៅឆ្នាំ ១៩៤៨ ។ ដូច្នេះនៅក្នុងអត្ថបទវិភាគថ្ងៃនេះ យើងនឹងសិក្សាទៅលើ​ សញ្ញាណ ដែលបង្ហាញថា​សេដ្ធកិច្ចត្រូវដួលរលំ ឬសគល់នៃវិបត្តិសេដ្ធកិច្ចរបស់ប្រទេសស្រីលង្ការ ផលប៉ះពាល់ និង ដំណោះស្រាយ។ 

សញ្ញាណដែលបង្ហាញថាសេដ្ធកិច្ចត្រូវដួលរលំ

1. ការកើនឡើងអត្រាការប្រាក់ (Rising Interests Rates)​ 

នៅក្នុងកំឡុងពេលនៃការដួលរលំសេដ្ធកិច្ច អត្រាការប្រាក់កើនឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុត ហើយវាកំណត់ចំនួនប្រាក់ដែលមានសម្រាប់វិនិយោគិនក្នុងការវិនិយោគ។ ជាផលវិបាក ការកើនឡើងខ្ពស់នៃអត្រាការប្រាក់ គឺជាឧបសគ្គនៃកំណើនសេដ្ធកិច្ច ដោយសារតែ អ្នកវិនិយោគ ក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្ម និងរដ្ធាភិបាល យល់ឃើញថា វាមានតម្លៃថ្លៃក្នុងការអនុវត្ត កាតព្វកិច្ចបំណុលដែលមានហើយ ហើយនិងក្នុងការដកប្រាក់កម្ចីថ្មី ដោយសារការចំណាយដើមទុនខ្ពស់។ 

2. វិបត្តិបំណុលអធិបតេយ្យ​ (Sovereign Debt Crisis) 

បំណុលអធិបតេយ្យ ឬអាចហៅថា បំណុលរដ្ធាភិបាល (Government Debt) បំណុលសាធារណៈ (Public Debt) ឬបំណុលជាតិ (National Debt)។ វិបត្តិបំណុលជាតិ គឺជាបំណុលដែលកើតឡើងនៅពេលដែលរដ្ធាភិបាលនៃប្រទេសមួយ ខ្ចីលុយពីបរទេសច្រើនពេក ហើយមិនមានលទ្ធភាពអាចសងគេវិញបានទាំងការ ទាំងដើម ទាន់ពេលវេលា ដូច្នេះវាធ្វើឲ្យអត្រាការប្រាក់កើនឡើង ហើយជាហេតុធ្វើឲ្យសេដ្ធកិច្ចរបស់រដ្ធនោះត្រូវក្ស័យធន។ ភាគច្រើនវិបត្តិបំណុលបែបនេះកើតឡើងនៅពេលដែល រដ្ធនោះមានកំណើនសេដ្ធកិច្ចយឺត អស្ថិរភាពនយោបាយ គ្រោះរាំងស្ងួត អ្នកវិនិយោគបាត់បង់ទំនុកចិត្តលើរដ្ធាភិបាល និងសង្គ្រាម។ 

3. វិបត្តិរូបិយប័ណ្ណក្នុងស្រុក និងសកល (Local and Global Currency Crisis) 

វិបត្តិនេះកើតឡើងនៅពេលដែល​តម្លៃរូបិប័ណ្ណធ្លាក់ចុះដោយសារតែការបាត់បង់ទំនុកចិត្តរបស់វិនិយោគិនលើសម្ថភាពរបស់រដ្ធាភិបាលក្នុងការបំពេញកាតព្វកិច្ចបំណុលឬបង្កើតផលចំណេញដែលបានព្រមព្រៀងគ្នា។​ចំណែកឯវិបត្តិរូបិយប័ណ្ណសកលវិញកើតឡើងដោយសារតែការបាត់បង់តម្លៃនៃរូបិយប័ណ្ណសំខាន់ដែលគេប្រើនៅក្នុងប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនរវាង បុគ្គល ក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្ម និងរដ្ធាភិបាល។ 

ឬសគល់នៃវិបត្តិសេដ្ធកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសស្រីលង្ការ

1. បំណុលបរទេស​ (Foreign Debt) 

ដោយយោងទៅតាមពត៏មានដែលចុះផ្សាយដោយកាសែត អាល់ចាស់ហ្ស៊ីរ៉ា (Aljazeera) បានឲ្យដឹងថា គិតមកត្រឹមចុងខែមេសាឆ្នាំ ២០២១ ស្រីលង្ការជំពាក់បំណុលបរទេសសរុបគឺ ៣៥.១ ពាន់លានដុល្លារ ($35.1 billion)។ម្យ៉ាងវិញទៀត ដោយយោងទៅតាម កាសែត DW ដែលបានចុះផ្សាយនៅថ្ងៃទី​១៤ ខែ៤ ឆ្នាំ ២០២២ បានឲ្យដឹងថា បំណុលបរទេសសរុបរបស់ស្រីលង្ការបានកើនឡើងដល់ ៥០ ពាន់លានដុល្លារ ($ 50 billion) នៅខណៈពេលដែលថ្លៃបំណុលដែលត្រូវបង់នៅក្នុងឆ្នាំនេះគឺ ៧ ពាន់លានដុល្លារ ($7 billion) ហើយចំណែកឯទុនបម្រុង Forex (Foreign Exchange Market) សម្រាប់ជាតិ គិតត្រឹមខែមីនា ឆ្នាំ ២០២២ នៅសល់ត្រឹមតែ ១.៦ ពាន់លានដុល្លារ ($1.6 billion) ប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះជាហេតុធ្វើឲ្យរដ្ធាភិបាលរបស់ប្រទេសនេះសម្រេចចិត្តប្រកាសលុបចោលការសងបំណុលបរទេសទាំងអស់របស់ខ្លួនកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។ម្ចាស់បំណុលសំខាន់ៗដែលប្រទេសស្រីលង្ការបានខ្ចីមានដូចជា៖ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (Asian Development Bank) ១៣% ទីផ្សារកម្ចីប្រាក់ (Market Borrowings) ៤៧% ចិន ១០% ជប៉ុន ១០% ធនាគារពិភពលោក (World Bank) ៩% ឥណ្ឌា ២% និងពីស្ថាប័ន និងប្រទេសដទៃផ្សេងទៀត ៩%។ 

2. កង្វះទុនបម្រុងបរទេស (Lack of Foreign Reserves) 

ប្រទេសស្រីលង្ការបាននឹងកំពុងតែជួបប្រទះឱនភាពពាណិជ្ជកម្មអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយជាហេតុនាំឲ្យមានការហូរចេញរូបិយប័ណ្ណបរទេសហើយធ្វើឲ្យពាណិជ្ជករមិនអាចចំណាយលើការនាំចូលបាន។ ទុនបំរុងរូបិយប័ណ្ណបរទេស (Foreign Exchange Reserves) ឬទុនបម្រុងបរទេស (Foreign Reserves)គឺជារូបិយប័ណ្ណបរទេសដែលកាន់កាប់ដោយធនគារកណ្តាលរបស់ប្រទេសមួយ។ផលប្រយោជន៍ដែលប្រទេសនានាប្រើប្រាស់ទុនបម្រុងរូបិយប័ណ្ណបរទេសគឺដើម្បីរក្សាតម្លៃអត្រាឲ្យនៅថេររក្សាការនាំចេញដែលមានតំលៃប្រកួតប្រជែងរក្សាលំនឹងសាច់ប្រាក់ក្នុងករណីមានវិបត្តិនិងផ្តល់ទំនុកចិត្តដល់អ្នកវិនិយោគ។ពួកគេក៏ត្រូវការទុនបំរុងដើម្បីសងបំណុលខាងក្រៅចំណាយដើមទុនដើម្បីផ្តល់មូលនិធិដល់វិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងប្រាក់ចំណេញពីផលប័ត្រចម្រុះ។

3. បញ្ហាជម្លោះប្រដាប់អាវុធក្នុងស្រុក 

នៅខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩ ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធក្នុងស្រុក​ National Thowheed Jamath (NTJ) បានទម្លាក់គ្រាប់បែកជាបន្តបន្ទាប់ ហើយបានវាយប្រហារសណ្ធាគារប្រណីតចំនួន ៣ និងព្រះវិហារ ៣ កន្លែងនៅក្នុងប្រទេស ដែលនាំឲ្យមនុស្សជិត ២៧០ នាក់បានស្លាប់ និងខណៈពេលជាមួយគ្នានៃការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺកូវីដ ១៩ ជាហេតុធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់វិស័យទេសចរណ៍ និងសេដ្ធកិច្ចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។គួររំលឹកផងដែរថាវិស័យទេសចរណ៍បានផ្តល់់ប្រាក់ចំណូលដល់ប្រទេសស្រីលង្ការ ច្រើនជាង ១០% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប។ 

4. វិបត្តិវិស័យកសិកម្ម

កាលពីឆ្នាំ ២០២១ រដ្ធាភិបាល រា៉ចាប៉ាក់សា (Rajapaksa Government) មានគោលបំណងចង់បង្វែរវិស័យកសិកម្មរបស់ជាតិឲ្យទៅជា កសិកម្មសរីរាង្គ ១០០% ហើយលោកបានហាមឃាត់ប្រជាពលរដ្ធមិនឲ្យប្រើប្រាស់ជីគីមី ដូច្នេះជាហេតុធ្វើឲ្យទិន្នផលកសិករធ្លាក់ចុះច្រើនក្នុងវិស័យស្រូវ និងស្ករ​។ 

5. ការគ្រប់គ្រងមិនបានត្រឹមត្រូវរបស់រដ្ធាភិបាល

ដោយមិនបានគិតខំប្រឹងជួយដល់សេដ្ធកិច្ចក្នុងស្រុក ដើម្បីឲ្យមានការផលិត​ និងនាំចេញឲ្យបានច្រើន រដ្ធាភិបាលស្រីលង្កា បានខ្ចីលុយយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ពីបរទេសដើម្បីផ្តល់មូលនិធិដល់សេវាសាធារណៈ និងគិតតែនាំទំនិញចូល ដូច្នេះជាហេតុធ្វើឲ្យបំណុលសាធារណៈរបស់ប្រទេសបានកើនឡើងពី ៩៤% នៃGDP ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ដល់១១៩%នៃGDPក្នុងឆ្នាំ២០២១។មិនតែប៉ុណ្ណោះរដ្ធាភិបាល​បានចំណាយទុនបំរុងប្តូរប្រាក់បរទេសរបស់ខ្លួនក្នុងការសងបំណុលវិញ ដោយកាត់បន្ថយទុនបម្រុងរបស់ខ្លួនពី ៦.៩ ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ដល់២.២ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០២២។ដូច្នេះវាធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិខ្វះរូបិយប័ណ្ណបរទេសគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ផ្តល់មូលនិធិដល់ទំនិញនាំចូល។ 

6. ផលប៉ះពាល់នៃជម្លោះរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន

ផលប៉ះពាល់នៃជម្លោះរវាងរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែនដល់​ ប្រទេសស្រីលង្ការគឺតាមរយៈអតិផរណាតម្លៃប្រេងឆៅ ប្រេងផ្កាឈូករ័ត្ន និងស្រូវសាលី ជាពិសេសតម្លៃប្រេងឆៅដែលបានឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុត ដែលមានតម្លៃជាង១២៥ ដុល្លារក្នុងមួយបារ៉ែលដូច្នេះហើយជាហេតុធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ធស្រីលង្ការយ៉ាងខ្លាំង។ 

ផលប៉ះពាល់នៃវិបត្តិសេដ្ធកិច្ច

វិបត្តិសេដ្ធកិច្ចរបស់ស្រីលង្ការកំពុងតែធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ស្ទើរតែគ្រប់ទិដ្ធភាពនៃជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាជន៖ដូចជាទំនិញប្រចាំថ្ងៃឡើងថ្លៃយ៉ាងខ្លាំងដោយសារការទម្លាក់តម្លៃប្រាក់រូពីរបស់រដ្ធាភិបាលចម្រុះ កង្វះខាតអាហារ ការកាត់ផ្តាច់ចរន្តអគ្គិសនី ការខ្វះឧស្ម័នចម្អិនអាហារ ការបិទហាងលក់ដូរ និងបណ្តាលឲ្យមានការធ្វើបាតុកម្មពាសពេញផ្ទៃប្រទេសហើយខុទ្ទកាល័យរបស់រដ្ធាភិបាលត្រូវរំលាយដោយសារតែការលាលែងពីដំណែងរបស់រដ្ធមន្រ្តីកំពូលៗ

ការស្វែងរកដំណោះស្រាយ 

ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិដែលកំពុងតែកើតឡើងជាបន្ទាន់រដ្ធាភិបាលរបស់ប្រទេសស្រីលង្ការឥឡូវនេះកំពុងតែស្វែងរកជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពី អង្គការមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (International Monetary Fund-IMF) និងងាកទៅរកមហាអំណាចក្នុងតំបន់ដូចជា ចិន និង ឥណ្ឌាជាដើម ដើម្បីឲ្យជួយ។ ជាក់ស្តែងកាលពីខែមេសា ឥណ្ឌាបានសុខចិត្តផ្តល់ជំនួយហិរញ្ញវត្ថុដល់ទៅ ២ ពាន់លានដុល្លារ ($ 2 billion) ដល់ស្រីលង្កា ជាមួយនឹងគ្រឿងអាហារហូបចុក​ និងប្រេងឥន្ធនៈជាច្រើនផ្សេងទៀត​ ព្រមទាំងប្រាក់កម្ចីបន្ថែមចំនួន ១.៩ ពាន់លានដុល្លារ។ ចំណែកឯចិនបានពន្យារប្រាក់កម្ចីរួមចំនួន ១.៣ ពាន់លានដុល្លារ និងការដោះដូរដែលមានតម្លៃ ១.៥ ពាន់លានយន់។ ក្រៅពីនេះ ចិនផងដែរក៏បានផ្តល់ជំនួយជាទឹកប្រាក់ចំនួន ៣១ លានដុល្លារ ($31 million) និងគ្រឿងឧបភោគ បរិភោគ ជាច្រើនផ្សេងទៀតដល់ប្រទេសស្រីលង្ការ។ 

បទវិភាគដោយ៖ ម៉ៅ គុយដង់